با گسل های تهران آشنا شوید | از زلزله و گسل چه می دانید!

ایران کشور عزیز ما متاسفانه از زلزله خیزترین مناطق دنیا به حساب می آید و هر چند سال یکبار زلزله ای شدید منطقه ای از ایران را به لزره در می آورد و هم میهنان مان را با داغ های سنگین مواجه می کند.

زلزله کرمان و ویرانی بم هنوز خاطره های تلخی را در ذهن مان برجای گذاشته. هجوم مرگ ناگهانی میلیون ها انسان در بم، ویران شدن بنای تاریخی ارگ بم، زلزله ی کرمانشاه و بی خانمانی هزاران هم وطن که هنوز در کانکس و زیر چادر زندگی می کنند. هنوز هم با وجود کمک های مردمی مشکلات بازماندگان زلزله های این چنینی وجود دارد. داغ از دست دادن عزیز از یک طرف، داغ بی خانمانی از طرف دیگر رنج شان را هزار برابر کرده است.
امروز روز جهانی زلزله و بلایای طبیعی است. طبیعی است که از بلایای طبیعی نمی توان فرار کرد اما می توان با کمک گرفتن از یک مهندسی صحیح و رعایت اصول شهرسازی میزان ویرانی ها را به حداقل ممکن رساند یا با توجه به اینکه ما کشوری زلزله خیز هستیم به اصول امداد رسانی تا جای ممکن تجهیز شویم.
همان طورکه ذکر شد ایران در ردیف مناطق زلزله خیز جهان محسوب می شود به خصوص مناطق شمال شرقی کشور، مستعد بروز ناگهانی زمین لرزه هستند.
هر نقطه از ایران در هر زمان می تواند به لرزه درآید. این زمین لرزه ها در برابر زلزله تهران هیچ خواهد بود و اگر تهران بلرزد، آخرالزمان از راه خواهد رسید.
زلزله در شرق ایران مورد عجیبی نیست؛ چرا که مناطق شمال شرق ایران فوق العاده زلزله خیز هستند و زلزله های تاریخی زیادی در این مناطق ثبت شده اند. زلزله های قرن جاری نیز در این نقاط کم نبوده و در مجموع لازم است همواره برای حادثه زلزله در منطقه شمال شرق کشور آماده بود، به خصوص مرز ایران و عشق آباد نقطه اوج خطر است و تا ۵/۷ ریشتر توانمندی زمین لرزه دارد.
دو گسل بزرگ در منطقه وقوع این زلزله ها وجود دارد و علاوه بر آن ها صدها گسل کوچک دیگر نیز هست که نه تنها در ریتم زمانی تعیین شده، که همواره مستعد فعالیت است.
گسل به شکستگی و ترک روی ظرف شباهت دارد. آسیب پذیرترین نقطه ظرف، محل ترک است و هر آن امکان دارد ظرف مورد نظر از محل ترک، بشکند. گسل به عنوان ناهمگنی در زمین به دلیل فشارهایی که به زمین وارد شده و منجر به ایجاد شکستگی شده، هر لحظه امکان فعالیت دارد. گسل ها ممکن است چند هزار کیلومتر امتداد و تا ۷۰۰ کیلومتر عمق داشته باشند
در کل منطقه ایران در ردیف منطقه آلتیمالیا قرار دارد؛ یعنی از هیمالیا تا آلپ در سوییس که همه جزو مناطق زلزله خیز است. همان گونه که بیان شد، عمق گسل های ایران گاه تا ۷۰۰ کیلومتر می رسد و در کنار آن، میزان حرارت داخل زمین در مناطق زلزله خیز تا هفت هزار درجه سانتی گراد است و این نکته به خصوص در مورد مشهد صدق می کند. در کشوری مانند ژاپن، زلزله ۵ تا ۶ ریشتر نمی تواند آسیب رسان باشد اما در ایران زلزله ۵ ریشتری حتی برای کلانشهرهای ما مساله ساز است. برای مثال با یک زمین لرزه ۵ تا ۶ ریشتر، مناطق جنوب تهران به طور قطع آسیب خواهند دید.
هر لحظه، استعداد زلزله ۷ و نیم تا ۸ ریشتر را دارد. اگر به تاریخ نگاه کنیم در منطقه تهران ۱۶۰ سال قبل زلزله بیش از ۷ ریشتر نیز اتفاق افتاده که بر اثر آن بخشی از سفارت انگلیس و بخشی از کاخ گلستان و بازار ریخت و حدود ۴۵هزارنفر از بین رفتند.
زلزله تهران، زلزله بزرگی خواهد بود اما مردم و مسئولین در خواب خرگوشی به سر می برند. بی توجه به مسائل امنیتی در این خصوص عمل می کنند و کسی فکر نمی کند که همین حالا اگر در تهران زلزله بیاید، برای مثال ماشین آتش نشانی چگونه می خواهد خود را به مناطق ناامن برساند؟ ما حدود ۱۴۰ پایگاه آتش نشانی داریم اما با این وضعیت در صورت وقوع زلزله، ۴۰۰ پایگاه نیز فایده نخواهد داشت. تهران بر روی سه گسل بسیار مهم قرار دارد که به ترتیب زیر است.
3 گسل مهم تهران
در تهران 3 گسل مهم وجود دارد. که به ترتیب گسل شمال، گسل جنوب و گسل مشاء نام گذاری می شوند.
هر یک از گسل ها با ویژگی های خاص خود می توانند به نوعی خطرآفرین باشند :
گسل شمال تهران با خطرات زیادی مواجه است به دلیل برج سازی های فراوان در این ناحیه و همچنین به دلیل کوچه های تنگ این منطقه ماشین آتش نشانی قادر به امداد رسانی نخواهد بود. با وجود پیش بینی های این چنینی باز هم شاهد برج سازی های بی رویه در این ناحیه هستیم.
گسل جنوب هم به دلیل بافت فرسوده آن مورد توجه است به خصوص در منطقه 16 نازی آباد زیرا تقاطع گسل مشاء و جنوب است.
گسل مشاء هم گسلی است که از سمت شرق می آید و زلزله فیروزکوه متصل به این گسل بود.
وقوع زلزله در تهران محرز است اما زمان دقیق وقوع آن مشخص نیست. کارشناسان معتقدند می توان از نظر علمی وقوع زلزله را پیش بینی کرد اما نمی توان زمان دقیقی برای آن در نظر گرفت و هر وقت از طرف افرادی زمان مشخصی اعلام شد صحت علمی نخواهد داشت.
با توجه به زلزله های زیادی که در ایران رخ می دهد، بیش از 80 درصد یا بیشتر شهرهای ایران در خطر زلزله هستند. براساس مطالب ذکر شده اگر در تهران زلزله بیاید با فاجعه ی بزرگی مواجه خواهیم شد که بی شباهت به صحرای محشر نیست!
مناطق ۱، ۲ و ۳ بیشترین آسیب را از فعال شدن احتمالی گسل های شمال شهر می بینند و مناطقی چون۷، ۹ ،۱۱ و ۱۷نیز به دلیل داشتن بافت فشرده، از آسیب جدی برخوردار می شوند. گسل مشا فشم و گسل ری، دو گسل بزرگ تهران هستند. اگر گسل مشافشم فعال شود، بخشی از منطقه ۳ و ۴ و تمام منطقه ۱ صدمات جدی خواهند دید. فعالیت گسل ری نیز به مناطق ۹ تا ۲۰ لطمه خواهد زد. شمال و جنوب تهران به شدت زلزله خیز هستند و به جرات می توان گفت که چند هزار گسل از مناطق حومه تهران، کرج و قزوین به سمت شرق ادامه دارد. رودهن، بومهن، فیروز کوه، ورامین، پیشوا، جوادآباد، پرند، رباط کریم، شهریار، ملارد و ماهدشت و فشم از مناطق به شدت خطر پذیر هستند و اگر به تاریخ نگاه کنیم، تا کنون تهران حداقل ۱۰ بار بر اثر زلزله از بین رفته است.
در حال حاضر نیز در تهران، روزانه حداقل پنج زلزله نامحسوس ثبت می شود و هر روز حداکثر شاهد پنج زلزله نیم تا ۲ریشتری هستیم و همین زلزله اگر به ۴ ریشتر برسد، جنوب تهران را از دست خواهیم داد.